Πώς μπορούμε(;) να διδαχθούμε από την πρόσφατη τραγωδία στο Μάτι

της ‘Ελλης Καρανίκα

΄Εχουν ειπωθεί όλα για την πυρκαγιά στο Μάτι. Από τις προσωπικές ιστορίες των θυμάτων μέχρι τις διαχρονικές ευθύνες Πολιτείας-Πολιτών. Δεν έχει κάποια αξία η επανάληψη των ήδη λεχθέντων.Η επανάληψη δεν αποδεικνύεται πάντα μητέρα της μάθησης. Όμως, είτε το ομολογούμε φωναχτά, είτε φοβόμαστε να το εκστομίσουμε, μέσα μας δεν είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα επαναληφθεί μια παρόμοια καταστροφή ή, ότι δεν θα επιτρέψουμε εμείς να ξανασυμβεί. Δεν είναι της ώρας ο διαχωρισμός των ατομικών ευθυνών από τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ευθύνες του κράτους για την προστασία των πολιτών. Μπορεί η μετάθεση της ευθύνης για την τραγωδία, αποκλειστικά στα θύματα, για τα τυχόν αυθαίρετα να είναι θρασύδειλο, όμως ειναι αναμφισβήτητη η πελατειακή σχέση πολίτη-κράτους στην διατήρηση μιας παραβατικότητας που ερμηνεύεται επιλεκτικά και εκ των υστερων συχνά νομιμοποιείται εναντι χρηματων. Συχνή είναι και η έλλειψη απόδοσης ευθυνών.

Η πολιτική διαχείρισης των φυσικών καταστροφών απο την κρατική μηχανη στη χώρα μας δύσκολα αλλάζει, όπως δείχνει η διαχρονική αναδρομική αποτίμηση. Δυστυχώς, δεν αποδεικνύεται ευκολότερη η αλλαγή στην αντίληψη της ατομικής ευθύνης. Σε πρωινή κυριακάτικη εκπομπή της ΕΡΤ ο Δήμαρχος Μαρκόπουλου έλεγε ότι προχθές, ειδοποίησαν για τον κίνδυνο πυρκαγιας, λόγω των ισχυρών ανέμων και υποδείκνυαν να μην κατεβαινουν με αυτοκίνητα στην πευκόφυτη παραλία της περιοχής, μόλις 300μ. κάτω από τον δρόμο.Αναγκάστηκε να ειδοποιήσει την τροχαία που επεβαλε προστιμα, μέσα σε αποδοκιμασιες και διαμαρτυριες!! Οι λουόμενοι, δεν δίσταζαν να κλείσουν τον δρόμο με τα αυτοκίνητα τους, με τον κίνδυνο να εγκλωβιστούν αβοήθητοι σε περίπτωση που πυρκαγιάς, παρά την νωπή εικόνα στο Μάτι!

Η καλύτερη αντιμετωπίση κάθε καταστροφής παραμένει η πρόληψη.Μέσα στην υπερβολή και στην (μεγαλύτερη)δραματοποίηση της παρουσίασης των γεγονότων από τα περισσότερα ΜΜΕ, ας ξεχωρίσουμε τις προσεγγίσεις δύο Καθηγητών των κκ.Λέκκα και Συνολάκη(ακαδημαϊκου), στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πολυτεχνείο Κρήτης ,αντίστοιχα.Και οι δύο εστίασαν στην σημασία της πρόληψης, της εκπαίδευσης των Πολιτών και κυρίως των μαθητών, της προετοιμασίας τοπικών κοινωνιών και Αρχών, σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και ακραίων καιρικών φαινομένων που, δυστυχώς, θα συνεχίζονται και θα μάθουμε αναγκαστικα να ζούμε με αυτές.Μάλιστα ο κ.Λέκκας μίλησε για την ανάγκη ύπαρξης ενός συστήματος πολιτικής προστασίας, ανάλογο ευρωπαϊκών χωρών, όπου ο Γ.Γ. δεν είναι κομματικό πρόσωπο αλλά σταθερό, παρά τις αλλαγές κυβερνήσεων.

Η ζωή δείχνει ότι δεν αρκούν τα σχέδια στα συρτάρια των Δήμων ή των Υπηρεσιών ούτε οι αποσπασματικές δράσεις πριν ή μετά μια καταστροφή. Η ανάλυση κινδύνων κάθε περιοχής (risk analysis), ο μετριασμός της τρωτότητας- που είναι συνυφασμένη με την θνησιμοτητα-, ο αρμόδιος αυστηρός έλεγχος για τήρηση της νομιμότητας, τουλάχιστον όπου αφορά την διάσωση ανθρώπινης ζωής, είναι υποχρέωση κάθε Διοικητικής Αρχής που σέβεται τον ρόλο και τις ευθύνες της. Επίσης η έγκαιρη ενημέρωση των Πολιτών για το μέγεθος και την εκτίμηση του καταστροφικού φαινομένου μπορεί να απλουστευτεί σήμερα με την τεχνολογία και ιδιαίτερα την κινητή τηλεφωνία. Πέρα από τον επιστημονικό σχεδιασμό της διαχειρίσης κρίσεων και την επιχειρισιακη ευθύνη των καθ΄υλην αρμοδίων, όμως, οι Πολίτες χρειάζονται από πριν να γνωρίζουν ποιοι είναι οι προκαθορισμένοι χώροι συγκέντρωσης, ποιοι οι οδοί διαφυγής απο την κόκκινη ζώνη, ποια τα σημεία ενημέρωσης για την εξέλιξη κλπ. -το κυριοτερο, να έχουν στοιχειωδώς εκπαιδευτεί για την εφαρμογή ενός βασικού σχεδίου αντιμετώπισης.

Οι φραγμένες προσβάσεις στην θάλασσα που είδαμε στο Μάτι υπάρχουν σε πολλές άλλες τουριστικές περιοχές-στην Κω υπάρχουν; Μεγάλη συζήτηση γίνεται για την επικινδυνότητα της Ζια αυτές τις μέρες.Ελπίζουμε, εκτός από “κινδυνολογίες αναρμόδιων”, κάποιες ενέργειες να γίνονται από αρμόδιους και τεχνοκράτες με εμπειρία του θέματος ! Το πολυσέλιδο (83 σ) σχέδιο της Γενικής Γραμματείας του Πολίτη, όπου εμπλέκονται πολλοί κρατικοί και άλλοι Οργανισμοί και περιέχει 127 διατάγματα, είναι ευνόητο ότι χρειάζεται προσαρμογή κατά περιοχή και επικέντρωση σε βασικές οδηγίες. Πριν τελειώσει το καλοκαίρι θα ήταν σημαντικό οι αρμόδιες Υπηρεσίες να εξασφαλίσουν ότι υπάρχουν επικαιροποιημένοι χάρτες επικινδυνότητας στην περιοχή τους αι εφικτά σχέδια εκκένωσης, βάσει του χρόνου που συμβαίνει η καταστροφή, των διαθέσιμων μέσων, του αριθμού πληθυσμού κ.α. Η πρόβλεψη πιθανών σεναρίων και η δοκιμή τους θα συνέβαλε στην αποτελεσματικότερη αντίδραση κράτους και πολιτών. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία στο νησί μας, εχοντας κερδίσει διαχρονικά την εκτίμηση μας, επωμίζεται και μεγάλο βάρος των προσδοκιών μας.

Οι πολυπληθείς Δημόσιες Υπηρεσίες, κυρίως τα Σχολεία, χρειάζονται δοκιμασμένο σχέδιο ετοιμότητας σε πυρκαγιά ή σεισμό. Δεν επαρκεί το από καιρό σε καιρό σχολικό μάθημα προφύλαξης . Ιδιαιίερη περίπτωση το Νοσοκομείο μας, όπου εκτός από την ετοιμότητά του για την αντιμετώπιση των θυμάτων μιας καταστροφής, ειναι απαραίτητο να διαθέτει και δοκιμασμένο σχέδιο εκκένωσής του, σε περίπτωση πυρκαγιάς, λόγω ειδικών συνθηκών π.χ. εύφλεκτα μηχανήματα και υλικά, ασθενείς με αδυναμια μετακινησης (ορθοπεδικοι, μετεγχειρητικοι ή νεογνα)κλπ. Επίκειται υπηρεσιακή συνεργασία με την Πυροσβεστική Υπηρεσία, για τον σκοπό αυτόν. Ας σημειωθεί, ότι το ΓΝΚΩ ήταν το μοναδικό πιθανόν, δημόσιο Ιδρυμα στην χώρα που προ 2ετιας είχε ζητήσει επίμονα την άδεια χρήσης του ευρωπαϊκού αριθμού 112 λόγω, της χρησιμότητάς του για έγκαιρη ενημέρωση και καθοδήγηση σε περίπτωση έκτακτων καταστάσεων, όπως γίνεται στην Ευρώπη. Δυστυχώς το πάγωμα της διαδικασίας εφαρμογής του δεν επέτρεψε ούτε την κεντρική εφαρμογή του. Μακάρι η θλιβερή συγκυρία, να συμβάλει στην επίσπευση των ανεσταλμένων διαδικασιών για επικαιροποίηση ενός ευέλικτου Σχεδίου Ετοιμότητας στο Νοσοκομείο.

Η εμπειρία δείχνει ότι δεν μπορούμε να τα περιμένουμε όλα από το κράτος.Σταθερά, η αλληλουχία των σταδίων σε μια έκτακτη κατάσταση είναι η πρόληψη, η ετοιμότητα διαχείρισης και η μετέπειτα ενσωμάτωση διορθωτικών αλλαγών που επανατροφοδοτούν την πρόληψη. Ας θυμόμαστε ότι η ζωή δεν είναι πρόβα .Είναι κάθε μέρα πρεμιέρα. Κι ας ελπίσουμε ότι η τραγική καταστροφή κάποια δραστική αλλαγή θα επιφέρει σε πολιτικές και πρακτικές. Η ελπίδα αυτή εμπεριέχει την δράση, εφόσον αρνείται να αποδεχθεί ότι το παρόν είναι αμετάβλητο.μ’ δε μπορείς. και αν είναι αυθαίρετο.

…Αμ’ δε μπορείς.