Εδώ και σχεδόν ένα χρόνο τρέχει στην Τήλο, το Πρόγραμμα «JUST GO ZERO TILOS» της εταιρείας Polygreen, με πρωτοβουλία του Δήμου Τήλου, την στήριξη του ΦΟΔΣΑ Νοτίου Αιγαίου και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Αποτελεί αντικείμενο προβολής και συζήτησης στο διαδίκτυο, στα ΜΜΕ τοπικής και εθνικής εμβέλειας, αλλά και σε διεθνή μέσα. Αναμφίβολα το πρώτο, άμεσα ορατό και εξαιρετικά χρήσιμο αποτέλεσμα είναι η θετική προβολή της Τήλου, με ότι αυτό συνεπάγεται στην αύξηση της επισκεψιμότητας και της τουριστικής ανάπτυξης του νησιού.

Πριν λίγες εβδομάδες, όλη αυτή η ιστορία έπαψε να είναι ισχυρισμός, ότι δηλαδή το νησί της Τήλου είναι ο μοναδικός Δήμος στη χώρα μας και συνάμα το μοναδικό νησί μηδενικών αποβλήτων παγκοσμίως. Έπαψε να είναι ισχυρισμός, γιατί στις 6 Ιουλίου 2023, μετά από τις προβλεπόμενες επιθεωρήσεις και ελέγχους, το JUST GO ZERO TILOS κέρδισε την σχετική πιστοποίηση από την Mission Zero Academy.

Όλα αυτά τα φανταχτερά και υπέροχα, μου κίνησαν την περιέργεια. Θέλετε η επαγγελματική- επιστημονική διαστροφή του ανθρώπου που ασχολείται δεκαετίες με τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τα σκουπίδια ιδιαίτερα και δεν πείθετε εύκολα μ’ όσα ακούει; Θέλετε η περιέργεια του αυτοδιοικητικού, που θέλει να δει αν όλο αυτό μπορεί να αποτελέσει ένα βιώσιμο μοντέλο που αξίζει να διαχυθεί ως καλή πρακτική και στα υπόλοιπα νησιά της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου; Δεν το πολυσκέφτηκα, κακώς βέβαια γιατί δεν υπολόγισα τον καύσωνα. Πήρα το πλοίο της γραμμής μέσα Ιουλίου και βρέθηκα στην Τήλο. Τον δάχτυλο λοιπόν επί τον τύπο των ήλων! Ξεκινάμε.

Τι σημαίνει νησί μηδενικών αποβλήτων (Zero Waste Island); Σε καμιά περίπτωση βεβαίως δεν σημαίνει ότι το νησί δεν παράγει σκουπίδια. Βεβαίως και παράγει. Το θέμα είναι τι τα κάνει. Μέχρι τη μέρα που ξεκίνησε το πρόγραμμα το 87,5% των σκουπιδιών της Τήλου, θάβονταν -όχι και με τον καλύτερο τρόπο- στον ΧΥΤΑ Τήλου, που βρισκόταν στην κορυφή ενός ανεμοδαρμένου λόφου. Οι σακούλες και τα ελαφρά σκουπίδια που παράσερνε ο αέρας, «στόλιζαν» κι ανέμιζαν ως σημαίες στις γύρω λοφοπλαγιές. Σήμερα, ένα χρόνο μετά, στα χώματα της Τήλου δεν θάβεται ούτε ένα κιλό σκουπίδι! Το λέω από την αρχή γιατί αυτό είναι και το ρεζουμέ της ιστορίας. Ο ΧΥΤΑ έκλεισε κι αυτό αποτελεί ισχυρή δέσμευση ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για πισωγύρισμα. Στην θέση του, στην κορυφή του λόφου, βρίσκονται πλέον οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός της Polygreen. Οι λοφοπλαγιές καθάρισαν και το τοπίο είναι πλέον μαγευτικό. Όπως μου είπε χαρακτηριστικά ο παλιός μου φίλος και φαρμακοποιός του νησιού, ο Πέτρος, «εκεί φίλε, είναι το καλύτερο σημείο για να φτιάξει κάποιος βίλλα και να ατενίζει το Καρπάθιο και τα γύρω νησιά»! Στην επίσκεψή μου διαπίστωσα, πόσο δίκιο έχει!

Ωραία λοιπόν. Πάμε να δούμε μαζί βήμα-βήμα πως στο καλό το καταφέρνουν αυτό. Οι παίχτες είναι βασικά δύο. Ο πρώτος είναι τα νοικοκυριά και οι κάθε είδους επιχειρήσεις του νησιού. Ο δεύτερος είναι η εταιρεία Polygreen, με τον εξοπλισμό και κυρίως με το προσωπικό της.

Είχα φτάσει βράδυ σχεδόν κι είχα την ευκαιρία να κάνω μια πρώτη γενική κουβέντα με τη Δήμαρχο Μαρία Καμμά και συνεργάτες της, στην πλατεία στα Λειβάδια.

Το επόμενο πρωί, το πρώτο πράγμα που πρόσεξα στο δωμάτιο μου, ήταν το καλάθι για τα απορρίμματα. Χωρισμένο στα δύο εσωτερικά, με δύο σακούλες αντίστοιχα. Μια για τα ανακυκλώσιμα (χαρτί, πλαστικά, μέταλλα, γυαλί) και ακόμα μια για υπολείμματα φαγητού. Το φωτογράφησα. Στο καλαθάκι του μπάνιου, μαζί με τα χαρτιά υγείας, ρίχνει κανείς τα σκουπίδια που δεν είναι τίποτα από τα προηγούμενα.

Πρωινός καφές, τσιγάρο και συνεχίζουμε. Τα αποτσίγαρα δεν ήξερα τι να τα κάνω. Τα άφησα λοιπόν στο τασάκι. Όταν αργότερα γύρισα, φυσικά έλειπαν. Δεν άργησα να ανακαλύψω που πήγαν. Είχαν συγκεντρωθεί όλα σ’ ένα καλαίσθητο μεταλλικό κουτί του προγράμματος, στον χώρο της τουριστικής μονάδας που έμεινα.

Ξεκίνησα τη μέρα λίγο μετά, τραβώντας προς το καφενείο του Σταύρου που είναι και αυτός πρωινός τύπος, για τον δεύτερο καφέ. Στον σχεδόν έρημο πρωινιάτικα δρόμο, υπήρχε μια «αθόρυβη» κίνηση. Δυο νέοι άνθρωποι με ένα ηλεκτρικό αυτοκινητάκι του Δήμου, μάζευαν πόρτα-πόρτα τα σκουπίδια από νοικοκυριά και καταστήματα. Οι «πελάτες» τα είχαν αφήσει στον χώρο τους, σε πολύ πρακτικούς σάκους που τους έχει δώσει το πρόγραμμα. Στον ένα ανακυκλώσιμα, στον άλλο οργανικά (αποφάγια, κλπ). Τα άδειασαν γρήγορα στους μεγάλους σάκους που είχαν στο αυτοκινητάκι, χαιρετηθήκαμε και με σβελτάδα, συνέχισαν παρακάτω.

Λίγο αργότερα, χάρις στην ευγενική βοήθεια της Δημάρχου, τους συνάντησα ξανά μαζί με πολλούς άλλους (συνολικά 11) στον χώρο του πρώην ΧΥΤΑ. Στον χώρο που ο Βασίλης, ο υπεύθυνος της Ομάδας των 11, με υπομονή άρχισε να ξεδιαλύνει τις «προβοκατόρικες» ή και πραγματικές απορίες μου.

Οι σάκοι με τα ανακυκλώσιμα, οδηγούνται στο κτίριο της χειροδιαλογής. Όλη σχεδόν η ομάδα, έχοντας ολοκληρώσει την πόρτα-πόρτα συλλογή των απορριμμάτων από όλους τους οικισμούς του νησιού, έχει συγκεντρωθεί γύρω από δυο τραπέζια εργασίας. Αδειάζουν τους σάκους πάνω σ’ αυτά και με ταχύτητα και προσοχή, ξεχωρίζουν ένα – ένα τα διαφορετικά είδη των ανακυκλώσιμων υλικών (26 διαφορετικές κατηγορίες!). Το καθένα πάει και σε ξεχωριστό δοχείο. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας, κάθε μεμονωμένο υλικό, μπαίνει στην πρέσα, συμπιέζεται, παλετάρεται και φυσικά ζυγίζεται. Οι παλέτες συγκεντρώνονται δίπλα στην είσοδο- έξοδο της εγκατάστασης, προκειμένου να φορτωθούν και να μεταφερθούν στην Αττική, σε επιχειρήσεις αγοράς ανακυκλώσιμων υλικών.

Πίσω από το κτίριο της χειροδιαλογής, τρεις μηχανικοί κομποστοποιητές υποδέχονται τα οργανικά απόβλητα (αποφάγια κυρίως, αλλά και γκαζόν και κλαδέματα) που μαζεύτηκαν για να τα μετατρέψουν σε compost. To compost στη συνέχεια κοσκινίζεται και όπως μπόρεσα να διαπιστώσω οπτικά τουλάχιστον δείχνει να είναι εξαιρετικής ποιότητας. Από τα παράπονα της Δημάρχου, γιατί εδώ κι έναν χρόνο ζητά αλλά δεν της έχουν δώσει ούτε ένα κιλό για τις γλάστρες της, κατάλαβα -και μου το επιβεβαίωσαν- ότι γίνεται ανάρπαστο!

Στο πιο ψηλό σημείο υπάρχει ένα ενδιαφέρον κτίριο. Στην ταράτσα του είναι τοποθετημένα αρκετά φωτοβολταικά πάνελ, που καλύπτουν τις ενεργειακές απαιτήσεις της μονάδας.

Έξω απ’ αυτό το κτίριο, σε δύο κοχλίες ανύψωσης και τεμαχισμού γίνεται η υποδοχή των υπολειπόμενων σκουπιδιών. Τεμαχίζονται σε πολύ μικρά κομμάτια και στη συνέχεια τοποθετούνται σε μια συσκευή εντός του κτιρίου, που τα θερμαίνει στους 140οC, αποστειρώνοντάς τα. Μετά και από αυτό το στάδιο, συγκεντρώνονται για μεταφορά και πώληση ως καύσιμη ύλη (σε τσιμεντοβιομηχανίες).

Θα μπορούσα να αναλωθώ στην λεπτομερή περιγραφή κάθε διαδικασίας και στην παράθεση πολλών ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων του προγράμματος. Δεν μου το επιτρέπει η οικονομία του χώρου. Θα μείνω μόνο σε τούτο. Ναι, το πρόγραμμα δουλεύει και αποδίδει υπέροχα!

Πριν λίγες μέρες, ξαναβρέθηκα στην Τήλο με τον Περιφερειάρχη Γιώργο Χατζημάρκο. Κι εκεί μεταξύ άλλων ανακοίνωσε δυο πράγματα που έγιναν δεκτά με μεγάλο ενθουσιασμό.

1/. Τη δέσμευση της Περιφέρειας να συνεχίσει τη στήριξη του «JUST GO ZERO TILOS» και μετά τις 31/12/2023 οπότε και λήγει και για όσο καιρό θα απαιτηθεί.

2/. Την πρόθεση διάχυσης αυτής της εξαιρετικά καλής πρακτικής σε όλα τα μικρά νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Η πρόθεση αυτή είναι ισχυρή, αλλά απαιτεί τεράστια προσπάθεια που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και την τροποποίηση των υφιστάμενων χρηματοδοτικών κανόνων και περιορισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δύσκολη άσκηση για δυνατούς λύτες, με διακύβευμα χρηματοδότηση που ξεπερνά τα 160 εκατ. Ευρώ.

Θέλω να τονίσω ότι η συγκεκριμένη εφαρμογή (το πρόγραμμα) έχει κόστος. Το κόστος για την αρχική επένδυση σε εξοπλισμό, δεν είναι απρόσιτο. Έχει να κάνει με τα λειτουργικά έξοδα που αφορούν κυρίως στη μισθολογική δαπάνη του σημαντικού αριθμού εργαζομένων που απαιτούνται. Είναι πρόγραμμα εντάσεως εργασίας. Αν όμως σκεφτεί κανείς ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκουν δουλειά στο νησί, ζουν σ’ αυτό με τις οικογένειές τους και ξοδεύουν τον μισθό τους στον τόπο τους, αν σκεφτεί κανείς το περιβαλλοντικό κόστος, την αποφυγή προστίμων στον Δήμο, αλήθεια πόσο ακριβό είναι; Κατά την άποψή μου είναι φθηνότερο από την as usual διαχείριση που συναντάμε σ’ άλλα νησιά.

Κλείνοντας και επειδή διανύουμε προεκλογική περίοδο, επισκέφθηκα όλα τα νησιά της Π.Ε. (Επαρχίας) Ρόδου, αλλά και άλλα νησιά της Δωδεκανήσου. Στις επισκέψεις μου αυτές είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με όλους σχεδόν τους υποψήφιους δημάρχους. Ο καθένας έχει στο πρόγραμμά του το πρόβλημα της καθαριότητας και της διαχείρισης των απορριμμάτων του νησιού του. Κι ο καθένας προβάλλει τις δικές του ιδέες και προτάσεις. Σε όλους λοιπόν πολύ απλά λέω, ότι δεν χρειάζεται να ανακαλύπτουμε ξανά και ξανά τον τροχό. «Κάντε το όπως η Τήλος, κάντε το όπως η Καμμά»!