της Κατέ Καζάντη
σημείωμα: η Κ.Κ. είναι συμπατριώτισσα μας που έζησε στο νησί μας το μεταναστατευτικό πρόβλημα τους προηγούμενους μήνες καιέγραψε το άρθρο στον Αθηναϊκότύπο, θέτοντας πλευρές του προβλήματος που αξίζει ναδιαβάσουμε.
Ν. Μυλωνάς

1. Στην Ελλάδα το «προφίλ» της ανάπτυξής απεδείχθη αυτοκαταστροφικό. Στα μικρά νησιά, εκεί όπου το φυσικό περιβάλλον δεν ευνοούσε την κατασκευή μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, οι μικρομεσαίοι κατάφεραν ως ένα βαθμό να επιβιώσουν. Αλλά εκεί όπου η μαζική τουριστική βιομηχανία μπόρεσε να αναπτυχθεί, ο θάνατος του εμποράκου και η υποδούλωσή του στον μεταμοντέρνο φεουδάρχη υπήρξε η συνήθης εξέλιξη. Ευμεγέθεις ξενοδοχειακές μονάδες, που χρόνο με το χρόνο εξαπλώνονταν όλο και περισσότερο, ως σύγχρονα latifundia, κατελάμβαναν το δημόσιο χώρο. Μέσα στο πρόγραμμα και οι κατασκευαστικές ή άλλες παρατυπίες, με την τοπική και την κεντρική εξουσία να κάνουν τα στραβά μάτια. Ο ανθρωποφάγος ανταγωνισμός δεν λυπήθηκε την κοινωνία: το φρούτο των «ολ ινκλούσιβ» ήταν η φυσική εξέλιξη της παγκοσμιοποιημένης τουριστικής αγοράς, η επιλογή – επιβολή των τουρς οπερέιτορ. Αλλά οι κανόνες του υπαρκτού καπιταλισμού, διαμορφώνουν ταυτοχρόνως με το προς πώληση προϊόν και τους ίδιους τους πελάτες – αγοραστές του. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο τουρίστας αδιαφορεί παντελώς για τον τόπο που επισκέπτεται. Ελλάς, Τουρκία, Ισπανία, καμία διαφορά. Ο καταναλωτής του βιομηχανοποιημένου προϊόντος θέλει παραλία και ήλιο σε ιλουστρασιόν συσκευασία, σπα και τρυφή, σε φτηνό πακέτο με ευκολίες πληρωμής. Οι διακοπές δεν είναι παρά η συνέχιση της καθημερινότητας του αλλοτριωμένου σκληρά εργαζόμενου - επαγγελματία με άλλα μέσα. Συναγελάζεται τους ίδιους, ιδρυματοποιημένους, ανθρώπους, σε πεντάστερα προκάτ ιδρύματα. Η συνύπαρξη με τον «Άλλον», τον ιθαγενή, τον κάτοικο της χώρας προορισμού, μοιάζει σχεδόν αφόρητη. Οι τουριστικοί πράκτορες μαζεύουν κέρδη και οι ξενοδόχοι ακολουθούν, αφού τούτη η «μαζικότητα» συμφέρει.

2. Όμως, οι κάποτε ευημερούσες κοινωνίες αργοπεθαίνουν. Το υπόδειγμα της Κω παραμένει εύγλωττο. Μικρές και μεσαίες ξενοδοχειακές μονάδες δεν είναι πια παρά κουφάρια. Τα τουριστικά «χωριά» χωρίς ταυτότητα σάρωσαν στον ανταγωνισμό. Οι δε μεγαλοϊδιοκτήτες ασκούν ποικιλοτρόπως την εξουσία τους. Υποδεικνύοντας ενίοτε και τι θα… ψηφίσουν οι εργαζόμενοι. Και η οργανωμένη πολιτεία; Το κράτος; Σε συνθήκες ώριμου καπιταλισμού μοιάζει ικανοποιημένο. Τα ποσοστά της ανεργίας σε τέτοιου τύπου κοινωνίες παραμένουν χαμηλά. Ψωμί υπάρχει. Οι σύγχρονοι δουλοπάροικοι θα έπρεπε ίσως και να ευγνωμονούν τον θεόσταλτο ψωμοδότη - εργοδότη τους. Επιπλέον, ο φετιχισμός της δύναμης –να ταχτούμε δηλαδή στο πλευρό των δυνατών, ας είναι και δυνάστες- όπως τεχνηέντως καλλιεργείται από τα δεξιά ιδεολογήματα, αποπροσανατολίζει τους πολίτες. Σχεδόν, τους καταδικάζει σε ταξική ασυνειδησία, σε ταξική αφασία: στην Ευρώπη που καταστρέφει το πρόσωπο που οικοδόμησε με τα προτάγματα της δημοκρατίας και της αλληλεγγύης, η νέα φασίζουσα κουλτούρα των αποκλεισμών, υιοθετείται (και) από τους από κάτω, τους συντετριμμένους επαγγελματίες, τους νεόπτωχους προλετάριους.

3. Όλοι εκείνοι που κατατρώει τις σάρκες τους η συστημική αδικία, θα έπρεπε, με βάση την αρχή της λογικής, να συντάσσονται στο πλευρό των όπου γης ηττημένων, εναντίον εκείνων που καταστρέφουν λαούς και χώρες. Αντί αυτού, θριαμβεύει ο επιβαλλόμενος κώδικας της κυρίαρχης ηθικής: οι πρόσφυγες, οι παρίες, η κατατρεγμένη φτωχολογιά, δίκιο ξε-δίκιο, μακριά απ’ την αυλή μου. Η ευθύνη βαραίνει, φυσικά, εκείνους που σπέρνουν τα δαιμόνια της απανθρωπιάς. Οι πολίτες των νησιών όπου φτάνουν οι πρόσφυγες αλλά και οι τουρίστες – επισκέπτες, που αποστρέφουν τα όμματα από τον κατατρεγμένο συνάνθρωπο, είναι και τούτοι θύματα του ίδιου θύτη. Συναποτελούν τις αλλοτριωμένες συνειδήσεις ενός κόσμου όπου το χάσμα μεταξύ πλούσιων – φτωχών βαθαίνει. Επιπλέον, ο τρόμος που σκορπά το φάσμα μιας περαιτέρω πτώχευσης εύκολα γίνεται θυμός ενάντια στον λάθος αντίπαλο.

4. Οι μεσοαστοί τουρίστες με την ετοιμόρροπη ευζωία, οι προλεταριοποιημένοι κάτοικοι της νησιωτικής χώρας αλλά και οι πρόσφυγες που θαλασσοπνίγονται έχουν κοινά συμφέροντα. Την ώρα που ο καλλιεργούμενος αντιανθρωπισμός συσκοτίζει, επί τούτου, τα πράγματα, η σύγχρονη εξουσία απειλεί με βίαιη διακοπή κάθε ευθεία προσωπική αφήγηση ζωής, τόσο στις αστικές μεταδημοκρατίες του πρώτου κόσμου όσο και στις άλλες χώρες. Να χαθεί το κεκτημένο δικαίωμα της ευζωίας αλλά και το θεμελιώδες της ίδιας της ύπαρξης, είναι μια εξαιρετικά απλή, καθημερινή υπόθεση.

5. Υπάρχει άραγε φως; Προφανώς ναι, όσο κινείται η ιστορία. Οι ηττημένοι, δημιουργούν τα επαναστατικά συμβάντα που αλλάζουν τη ροή του ποταμού και καλυτερεύουν τις ζωές των ανθρώπων. Οι λαοί της Ευρώπης έχουν (απο)δείξει πως μπορούν να αντιμάχονται την επιχειρούμενη αλλοτρίωση και να μετασχηματίζουν την ιστορία.