Νέο τοπίο διαμορφώνεται πλέον για τις επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας οι οποίες πλέον θα μπορούν να υπερισχύουν από συλλογικές κλαδικές συμβάσεις κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως η οικονομική κατάσταση μιας επιχείρησης.

Τις επόμενες μέρες με σχετικές υπουργικές αποφάσεις ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Γιάννης Βρούτσης θα ανακοινώσει τους όρους και τις προϋποθέσεις. Ωστόσο τόσο οι συνδικαλιστικοί φορείς όσο κσι οι ειδικοί της αγοράς εργασίας σημειώνουν με την υποβάθμιση των κλαδικών συμβάσεων, δια των εξαιρέσεων, κινδυνεύουν με μειώσεις αποδοχών χιλιάδες εργαζόμενοι. Κι αυτό καθώς στις κλαδικές συμβάσεις προβλέπονται αποδοχές 15% – 20% υψηλότερες από αυτές των επιχειρησιακών.

Συνεπώς οι επιχειρήσεις, που θα εξαιρεθούν από την εφαρμογή των κλαδικών συμβάσεων θα περιορίσουν το λειτουργικό τος κόστος, εις βάρος των εργαζόμενων, οι οποίοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με περικοπή αποδοχών.
Ετσι αναμένονται:

-Υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει τα κριτήρια για τις επιχειρήσεις που θα εξαιρούνται από εθνικές και τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις. Η ίδια απόφαση θα πρέπει να καθορίζει και τις κατηγορίες όρων των συλλογικών συμβάσεων από τις οποίες θα εξαιρούνται οι επιχειρήσεις αυτές. Στην νομοθετική διάταξη (άρθρο 53 ν. 4635/2019) αναφέρονται ενδεικτικά ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα όπως επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης.

-Υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει τις περιπτώσεις εκείνες των επιχειρήσεων, για τις οποίες η επιχειρησιακή σύμβαση θα υπερισχύει της κλαδικής. Στην διάταξη νόμου (άρθρο 55 ν. 4635/2019) αναφέρεται ρητά πως μπορούν να συνάπτονται επιχειρησιακές συμβάσεις με χαμηλότερους μισθούς και αυτοί να υπερισχύουν των κλαδικών μισθών – που προφανώς θα είναι υψηλότεροι – σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης.

-Υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει τις περιπτώσεις εκείνες των επιχειρήσεων που θα εξαιρούνται από κλαδικές συμβάσεις οι οποίες θα κηρύσσονται γενικώς υποχρεωτικές από τον υπουργό Εργασίας (επέκταση της σύμβασης σε όλη την Ελλάδα). Στην διάταξη νόμου (άρθρο 56 ν.4635/2019) αναφέρεται ρητά πως επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης μπορούν να εξαιρούνται από την υποχρεωτική εφαρμογή του συνόλου ή μέρους της σύμβασης.

Να σημειωθεί ότι προκειμένου να κηρυχθεί μία κλαδική συλλογική σύμβαση ως γενικώς υποχρεωτική απαιτείται εκτός από αίτηση του συνδικάτου προς τον Υπουργό και τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επέκτασης στην ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση και κοινοποίηση αυτής στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας.

Ακολούθως το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας γνωμοδοτεί αιτιολογημένα προς τον Υπουργό Εργασίας λαμβάνοντας υπόψη την τεκμηριωμένη βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου ότι η συλλογική ρύθμιση δεσμεύει ήδη εργοδότες, που απασχολούν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος αλλά και το πόρισμα διαβούλευσης των δεσμευομένων μερών, ενώπιον του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, για την αναγκαιότητα της επέκτασης και τις επιπτώσεις της στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, τη λειτουργία του ανταγωνισμού και την απασχόληση.

Ρήτρες προστασίας των θέσεων εργασίας έρχονται οι εξαιρέσεις από τις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις. Στο αναπτυξιακό πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή διατηρήθηκαν τα τρία επίπεδα εξαιρέσεων από τους όρους κλαδικών συμβάσεων για επιχειρήσεις με οικονομικά προβλήματα όπως είχαν εισαχθεί και στην δημόσια διαβούλευση, προστέθηκε όμως ρητή μέριμνα για μέτρα προστασίας των θέσεων εργασίας, τα οποία θα πρέπει να προβλέπονται στην υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει και θα καθορίζει όλα τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις των εξαιρέσεων.

Εξαιρέσεις από κλαδικούς μισθούς

Οι εξαιρέσεις δίνονται με πολλαπλούς τρόπους:

Α) Εντός της σύμβασης: Ο νέος νόμος δίνει τη δυνατότητα στους κοινωνικούς εταίρους να συμφωνούν εντός μιας κλαδικής σύμβασης εξαιρέσεις για εταιρείες που κινδυνεύουν με λουκέτο, ώστε να μπορούν να αποκλίνουν από τους όρους των κλαδικών συμβάσεων με στόχο να ορθοποδήσουν. Αναλυτικά αναφέρεται ότι οι εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις είναι δυνατόν να θεσπίζουν ειδικούς όρους ή να εξαιρούν από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων τους εργαζομένους που απασχολούνται σε ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ' εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης.

Β) Μέσω της διαδικασίας της συρροής: όπως προβλέπεται, στις περιπτώσεις επιχειρήσεων, που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης, η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει κατ εξαίρεση της κλαδικής, εφόσον στην κλαδική δεν προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων της.

Γ) Μέσω της διαδικασίας επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων: όπως αναφέρεται στον νόμο, επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης, μπορούν να εξαιρούνται από την υποχρεωτική εφαρμογή μιας κλαδικής σύμβασης που επεκτάθηκε και κυρήχθηκε γενικώς υποχρεωτική, μετά από αιτιολογημένη γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας. Η εξαίρεση ισχύει ως προς όρους ή ως προς το σύνολο της συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης, που κηρύσσεται υποχρεωτική, ανεξαρτήτως εάν στην επεκτεινόμενη συλλογική ρύθμιση προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων για εργαζόμενους σε επιχειρήσεις.