Είναι πολλοί επτά μήνες για να ζητήσει κάποιος συγγνώμη; Από ότι φαίνεται, μάλλον όχι.

Όταν τον περασμένο Νοέμβριο, ο Ταγίπ Ερντογάν εξαπέλυε μύδρους εναντίον του Βλαντιμίρ Πούτιν, μετά την κατάρριψη του ρωσικού Σουχόι από τουρκικά μαχητικά κοντά στα σύνορα με τη Συρία, λίγοι ήταν εκείνοι που μπορούσαν να φανταστούν ότι μερικούς μήνες αργότερα ο τούρκος πρόεδρος θα προχωρούσε σε μια τόσο εντυπωσιακή κίνηση όσο η αποστολή μιας απολογητικής επιστολής προς τον ρώσο ομόλογό του.

Τι μεσολάβησε; Και γιατί ο τούρκος ηγέτης, ο οποίος δεν φημίζεται για τα αυτοκριτικά του χαρίσματα ή για την ευκολία του να παραδέχεται έναν λανθασμένο χειρισμό, αποφάσισε να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τη Ρωσία, αναλαμβάνοντας την ευθύνη και το βάρος αυτής της διαδικασίας;

Οι σοβαρές συνέπειες που είχαν οι ρωσικές κυρώσεις στην τουρκική οικονομία αλλά και η αυξανόμενη διεθνής και περιφερειακή απομόνωση της Άγκυρας φαίνεται ότι έκαναν τον Ερντογάν να αλλάξει, τουλάχιστον για την ώρα, προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική της γείτονος.

Πώς το Κρεμλίνο εγκλώβισε την Άγκυρα

Τα βασικά μέτρα που έλαβε η ρωσική κυβέρνηση μετά την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους είχαν να κάνουν με την επιβολή κυρώσεων προς την Άγκυρα στον εμπορικό, τον κατασκευαστικό και τον τουριστικό τομέα. Στον εμπορικό τομέα, η Μόσχα προχώρησε στην απαγόρευση των εισαγωγών τουρκικών προϊόντων, κάτι που έπληξε σοβαρά τις τουρκικές εξαγωγές που σε μεγάλο μέρος βασίζονταν στο εμπόριο με τη Ρωσία. Ιδιαιτέρως σκληρές ήταν οι συνέπειες και στον τομέα του τουρισμού. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Τουρισμού, οι ρώσοι τουρίστες μειώθηκαν κατά 90% τον μήνα Μάιο σε σχέση με πέρυσι, ενώ ο συνολικός τουρισμός στη χώρα σημείωσε πτώση 35% σε σύγκριση με την καλοκαιρινή περίοδο του 2015. Ακόμη, το Κρεμλίνο απαγόρευσε σε ρωσικές κατασκευαστικές εταιρίες να πραγματοποιούν εργασίες στην Τουρκία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης, οι ρωσικές κυρώσεις θα στοιχίσουν στην ανάπτυξη της Τουρκίας από 0,3 έως 0,7% του ΑΕΠ.

Την ίδια στιγμή, η Ρωσία «πάγωσε» μια σειρά από κοινά σχέδια των δύο χωρών στον τομέα της ενέργειας με σημαντικότερο βεβαίως το πρότζεκτ του Turkish Stream, επιφέροντας ένα ακόμη πλήγμα όχι μόνο στην οικονομία αλλά και στη γεωπολιτική ισχύ της Άγκυρας. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι το Κρεμλίνο δεν προχώρησε σε παύση της παροχής φυσικού αερίου προς την Τουρκία, καθώς η τελευταία αποτελεί έναν από τους βασικούς «πελάτες» της.

Όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά πολλοί αναλυτές, ένα από τα κεντρικά στοιχεία της ρωσικής στρατηγικής ήταν η επιβολή κυρώσεων που όχι μόνο θα έπλητταν την Άγκυρα αλλά και θα ωφελούσαν την εσωτερική οικονομία της Ρωσίας. Κοντολογίς, το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε ένα μέρος των κυρώσεων για να τονώσει την εσωτερική του οικονομία. Και τα κατάφερε. Το εμπάργκο στα τουρκικά αγροτικά προϊόντα οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης και ενίσχυση του ρωσικού αγροτικού τομέα, ενώ οι κυρώσεις στον τουριστικό τομέα ευνόησαν προορισμούς στο εσωτερικό, ενισχύοντας τη ρωσική οικονομία.

Εν τω μεταξύ, στον στρατιωτικό τομέα, η Μόσχα ενίσχυσε τη θέση της στο μέτωπο της Συρίας και ειδικότερα σε κρίσιμες περιοχές κοντά στα σύνορα με την Τουρκία κοντά στην Αττάλεια, εξουδετερώνοντας τις ομάδες των Τουρκμένων που δρούσαν στην περιοχή. Κατέστησε έτσι ιδιαίτερα δυσχερή την όποια εμπλοκή της Άγκυρας στη Συρία κατά του καθεστώτος και ενίσχυσε τις δυνάμεις του Άσαντ.

Η αβάσταχτη μοναξιά της διεθνούς απομόνωσης

Εκτός από την επιδείνωση της οικονομίας, τους τελευταίους επτά μήνες συνέβησαν και πολλά άλλα στην Τουρκία. Η αναζωπύρωση του κουρδικού μετώπου στο εσωτερικό, η νέα ένταση στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ενδεχόμενο κατάρρευσης της συμφωνίας για το προσφυγικό, η αναγκαστική απομάκρυνση του Αχμέτ Νταβούτογλου από την πρωθυπουργία, οι σφοδρές επιθέσεις κατά της Ευρώπης από την τουρκική ηγεσία και οι νέες τρομοκρατικές επιθέσεις συνθέτουν το πολύπλοκο μωσαϊκό που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο Ταγίπ Ερντογάν.

Κατά τη διάρκεια αυτή της ταραχώδους περιόδου, ο τούρκος πρόεδρος φαίνεται πως κατάλαβε ότι η διεθνής απομόνωση στην οποία οδήγησε τη χώρα με την απρόβλεπτη και αυταρχική συμπεριφορά του υπονομεύει σοβαρά το στρατηγικό σχέδιο να διαδραματίσει η Άγκυρα έναν κεντρικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Ένας τέτοιος κεντρικός ρόλος προϋποθέτει τη διατήρηση και ενίσχυση των σχέσεων με όλους τους βασικούς παίκτες που προσδιορίζουν την ισορροπία δυνάμεων στην Μέση Ανατολή.

Μια τέτοια συνειδητοποίηση φαίνεται να βρίσκεται πίσω από την άλλη μεγάλη διπλωματική εξέλιξη των ημερών, την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, μετά τα γεγονότα που σημειώθηκαν ανοιχτά της Γάζας πριν από έξι χρόνια. Η εξέλιξη αυτή θα επιτρέψει στην Άγκυρα να έχει κάποιο λόγο στο ενεργειακό παιχνίδι που «θα στηθεί» την Ανατολική Μεσόγειο, βασικός παίκτης του οποίου είναι το Ισραήλ, αλλά και να αποκτήσει έναν ακόμη πάροχο φυσικού αερίου πλην της Ρωσίας, από την οποία συνεχίζει να προμηθεύεται το 55% των αναγκών της.

Το 2010, ο Ερντογάν επέλεξε τους υψηλούς τόνους και τις λεκτικές επιθέσεις ενάντια στο Ισραήλ σε μια προσπάθεια να εμφανιστεί ως εκφραστής του μουσουλμανικού κόσμου και να διαδραματίσει έναν κεντρικό ρόλο στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αν και η στρατηγική του τούρκου προέδρου μένει η ίδια, τα μέσα για την επίτευξή της φαίνεται πως είναι πλέον διαφορετικά. Για αυτό και σπεύδει να κλείσει τους «ανοιχτούς λογαριασμούς» τόσο με τον Βλαντιμίρ Πούτιν όσο και με τον Βενιαμίν Νετανιάχου.

thetoc.gr