«Βολταίρος» . Από τη Βαστίλη στο Πάνθεον

Του δικηγόρου-κοινωνιολόγου Κώστα Σ. Κουτσαντώνη

Ο Κ. Κουτσαντώνης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα, σπούδασε Νομικά και από το 1974 είναι δικηγόρος Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει: « Η Κοινωνιολογία ως επιστήμη, 1971». «Μεθοδολογικά προβλήματα των κοινωνικών επιστημών» (Οικονομικός ταχυδρόμος, 1972).Προτεσταντισμός και Καπιταλισμός (Οικονομικός ταχυδρόμος, 1972), «Ο Κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας, Οικονομικός ταχυδρόμος, 1973», «Τα Γαλλικά σαλόνια το 18ο αι.». Ο Adam Smith για τη γλώσσα, 2008. «Αναφορά στο   Max Weber,  Εποπτεία 1982». « Ο Βολταίρος και η υπόθεση Καλάς» Ιστορικά θέματα 2008. «Η Κοινωνιολογία ως μορφή Τέχνης», Μανδραγόρας 1994, κ. άλλα.

To βιβλίο αυτό του Κ. Κουτσαντώνη , «Βολταίρος» . Από τη Βαστίλη στο Πάνθεον, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς ρίχνει φως σε μια εποχή  που η Ευρωπαϊκή σκέψη διακρίθηκε για τις καινοτομίες στο φιλοσοφικό επίπεδο , όπως και το κοινωνικό. Εκεί που αναδείχθηκαν οι μεγάλες κοινωνικές διαφορές και η πάλη των τάξεων, εκεί εμφανίστηκαν  και οι λαμπρές φυσιογνωμίες που έμειναν στην ιστορία ως χαρακτήρες με φιλοσοφικό επώνυμο και προφίλ. Αναμφισβήτητα πάντα  με τα έργα και το «λόγο» τους αποτελούν  δείκτες υψηλών διαλόγων ακόμη και σήμερα στο χώρο των διανοουμένων παγκοσμίως. Ειδικά έδωσαν έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία του λόγου, τάχθηκαν καθαρά κατά της λογοκρισίας . Γνωστές οι μέθοδοι της «ιεράς εξέτασης» των δογματισμών και αυθαιρεσιών των ιερατείων και  των καταναγκασμών όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά  και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. 

Ο Βολταίρος ενδιαφέρθηκε κατεξοχήν με τα επιτεύγματα του πνεύματος και τις κατακτήσεις του ανθρώπου σε πολιτιστικό επίπεδο. Αυτό φαίνεται  και σε μια επιστολή προς ένα φίλο του, τον Thieriot που εξηγεί και τις ακριβείς προθέσεις του και τις κατευθυντήριες γραμμές των συγγραφικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων του.

«..Όταν  σου ζήτησα ,του γράφει, γεγονότα για την εποχή του Λουδοβίκου 14ου , εννοούσα λιγότερα για τον ίδιο το βασιλιά και περισσότερα για τις τέχνες που άνθισαν κατά το διάστημα της βασιλείας του. Θα προτιμούσα περισσότερα για το Μολιέρο, τον Πουσίν κ. άλλους μεγάλους παρά μεγάλες μάχες. Τίποτε δεν ωφέλησαν την ανθρώπινη φυλή 100 κερδισμένες μάχες. Ένας πίνακας του Πουσίν, μια ωραία τραγωδία, μια επιστημονική ανακάλυψη, είναι πράγματα χίλιες φορές πιο πολύτιμα απ’ όλα τα χρονικά της αυλής και από όλες τις πολεμικές ιστορίες. Ξέρεις , του γράφει, για μένα οι μεγάλοι άνδρες κατατάσσονται πρώτοι και οι ήρωες τελευταίοι. Αποκαλώ μεγάλους άνδρες όλους εκείνους που διακρίθηκαν στο ωφέλιμο και το ευχάριστο. Οι καταστροφείς των επαρχιών είναι απλοί ήρωες..».

Εννοούσε σαφώς ο Βολταίρος ποιες ήταν οι προτεραιότητές του, χωρίς να παραγνωρίζει όπως φαίνεται και τις καταγραφές των στρατιωτικών προελάσεων ή αποχωρήσεων που το θεωρούσε καθήκον των χρονικογράφων, ιστοριογράφων, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζεται ο ιστορικός στοχασμός του Βολταίρου.  Εκτός απ’ την ταξινόμηση του υλικού , αντλούσε και πληροφορίες από ανθρώπους που ζούσαν τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως του πολέμου για την Ισπανική διαδοχή, την ανάκληση του διατάγματος της Νάντης, του τριακονταετούς πολέμου κ. άλλα. Το μείζον βέβαια για το Βολταίρο είναι ο σκεπτόμενος άνθρωπος και ο άνθρωπος της καλαισθησίας.

Σαν τέτοια προσωπικότητα που ήταν ο Βολταίρος διακρίνει  την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού του 19ου αι. σε τέσσερις περιόδους.