«αὐτὸ τὸ ὄνειρο εἶναι ἡ ζωή»

Φρήντριχ Χαίλντερλιν

Παλιοί και νέοι λυράρηδες, στιγμές της καθημερινότητας, η γιορτή, ο κύκλος του χρόνου, όπως τον σιγοντάρει η αχλαδόσχημη λύρα, που παίζεται από την Κρήτη ως τη Δράμα κι απ' τη Θεσσαλονίκη ως τα Δωδεκάνησα. Ο ρυθμός ζωής στο Αιγαίο και η μοίρα του καλλιτέχνη, του λαϊκού βάρδου, τραγουδισμένα στη λύρα, εικόνες συνταιριασμένες με στίχους από τις «Πατρίδες» του Κωστή Παλαμά και από το ποίημα «Άρτος και οίνος» του Φρήντριχ Χαίλντερλιν, δίνουν άλλη διάσταση στη λαϊκή μουσική παράδοση.

Οι «Ρυθμοί Αιγαίου» είναι το κύκνειο άσμα του Γιάννη Λάμπρου, ένα ντοκιμαντέρ-ταξίδι, που ολοκληρώθηκε από τους συνεργάτες του. Ακριβέστερα, είναι μια διήγηση του ταξιδιού, ένα φλας-μπακ στη μνήμη που συνεπαίρνει το θεατή, χωρίς περιττές εγκυκλοπαιδικές ή άλλες πληροφορίες.

Μέρος του υλικού της ταινίας προέρχεται από τη σειρά της ΕΤ3 «Λυράρηδες του Αιγαίου», που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Λάμπρου, σχεδιάζοντας παράλληλα την ολοκλήρωση αυτής της ταινίας.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
«Το ερώτημα για το φιλμάρισμα της παράδοσης. Να βρεθεί ένας τρόπος να αφουγκράζεται κανείς την παράδοση, που δεν παραδίδεται στο παρελθόν αλλά σκέφτεται το μέλλον […]

Εκσυγχρονισμός είναι να δημιουργώ και όχι να νοσταλγώ το παρελθόν μου. Ο διάλογος με τα πίσω είναι μεγάλος, περιπαθής και πολύπαθος.»

Γιάννης Λάμπρου

Καρπός ενός μεγάλου ταξιδιού στο Αιγαίο, στη μουσική και τον πολιτισμό του, είναι το ντοκιμαντέρ «Ρυθμοί Αιγαίου», που ετοίμαζε ο πρόωρα χαμένος σκηνοθέτης μας Γιάννης Λάμπρου. Με οδηγό τη λύρα, ο Λάμπρου έχει ετοιμάσει ένα κινηματογραφικό ταξίδι στην τέχνη αλλά και στην ίδια τη ζωή, με τον τρόπο που μόνον ο ίδιος ήξερε να χειρίζεται ποιητικά τις εικόνες της καθημερινότητας.

Η δουλειά αυτή, που άφησε ο Γιάννης Λάμπρου, σε ένα προχωρημένο μοντάζ που ο ίδιος επιμελήθηκε, είναι, εκτός των άλλων, και μια καταγραφή δεξιοτεχνών της λύρας, ένα σπάνιο ντοκουμέντο για τη μουσική του Αιγαίου. Η εταιρεία Αιγίς Φιλμ, έχοντας αυτή τη δουλειά ως παρακαταθήκη, επιχειρεί να ολοκληρώσει το έργο, με τους συνεργάτες-συντελεστές που ο ίδιος ο Λάμπρου είχε επιλέξει. Εμείς θεωρούμε υποχρέωσή μας να ολοκληρώσουμε αυτό το έργο, όχι μόνο προς τον πρόωρα χαμένο φίλο και συνεργάτη μας, αλλά και προς τους σπουδαίους καλλιτέχνες που συμμετέχουν σ’ αυτό.

Η ταινία ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ρυθμοί Αιγαίου» είναι ένα έργο, που ο δημιουργός του, ο Γιάννης Λάμπρου, ονειρεύτηκε, βίωσε και πραγματοποίησε. Εμείς, όλοι όσοι συμμετείχαμε στην παραγωγή αυτή, είχαμε την τύχη να συνταξιδέψουμε, ως σύντροφοί του, στον κόσμο του σινεμά-αλήθεια. Η περιπλάνησή μας διήρκεσε επτά χρόνια αλλά θα μας ακολουθεί για πάντα.

Το έργο «Ρυθμοί Αιγαίου» είναι από μόνο του μια μνήμη, καθώς έχει καταγράψει και διατηρεί γεγονότα, που συμβαίνουν και που συμβάλλουν στη σταθερότητα του πολιτισμού, μέσα από τον ιδιαίτερο τρόπο, τους. Κάθε αποτύπωση έχει τη δική της αξία. Σημαντικοί παράγοντες, στην προσπάθεια της κινηματογραφικής καταγραφής, αποτέλεσαν η φύση και ο χρόνος, όπως εκφράζεται μέσα από τις εποχές και τα κοινωνικά τυπικά, καθώς και το πεδίο της έρευνας σαφώς οριοθετημένο εντός του Αιγαιακού χώρου. Βασικός κανόνας για την καταγραφή των γεγονότων ήταν ο εντοπισμός της αυθεντικότητας και της αναλλοίωτης πολιτισμικής φυσιογνωμίας. Μια πρόκληση, που είχαμε κάθε φορά να αντιμετωπίσουμε, ήταν ότι, ενώ ο κινηματογραφικός καμβάς είχε κάθε φορά το θέμα επάνω του, αυτό διαρκώς μεταβαλλόταν εξ’ αιτίας του απρόοπτου, δίνοντας όμως μοναδικότητα στην κάθε σκηνή, που έχει καταγραφεί στο έργο.

Η τεκμηρίωση του θέματος του έργου ήταν απαιτητική, δεδομένης της λιτότητας και του μέτρου του Αιγαιακού πολιτισμού. Ο μοναδικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε και να αποδώσουμε αυτό που εκτυλισσόταν την κάθε στιγμή, προαπαιτούσε να μην είμαστε παθητικοί καταγραφείς, αλλά μέρος αυτού που συνέβαινε. Οι ήρωες της ταινίας, για να μπορέσουν να απελευθερωθούν μπροστά στον αμείλικτο κινηματογραφικό φακό, έπρεπε πρώτα να νοιώσουν εμπιστοσύνη και στη συνέχεια να είναι ο εαυτός τους, κάτι που επιτεύχθηκε μέσα από την καθησυχαστική και ιδιαίτερη προσέγγιση του σκηνοθέτη.

Ο στόχος του ντοκιμαντέρ «Ρυθμοί Αιγαίου» δεν είναι η εξαντλητική τεκμηρίωση σε επιστημονική βάση του κυρίως θέματος, που είναι η αχλαδόσχημη λύρα, αλλά η σφαιρική παρουσίαση ενός πολιτισμού, του οποίου το συγκεκριμένο μουσικό όργανο είναι ο καταλύτης σε διάφορες εκφράσεις, της σχεδόν τελετουργικής καθημερινότητας των ανθρώπων του. Το παρόν έργο αποστρέφεται την «έθνικ» αισθητική και προάγει την αντιστροφή της αντίληψης αυτής, μέσα από τη σύνθεση των καταγεγραμμένων εκφράσεων του αιγαιακού πολιτισμού, στην καθημερινότητα της τοπικής κοινωνικής ζωής.

Η τεκμηριωτική αξία του έργου οφείλεται στην αδιάψευστη καταγραφική ικανότητα του κινηματογραφικού φακού και την αντικειμενικότητα του σινεμά-αλήθεια, που αγαπούσε και υπηρετούσε ο αείμνηστος σκηνοθέτης Γιάννης Λάμπρου. Το μεγίστης σημασίας τμήμα του ελληνικού πολιτισμού, που είναι η μουσική, δεν έχει τύχει την ανάλογη ως τώρα καταγραφή και προβολή με την ευρύτερη έννοια του όρου.

Η ταινία ντοκιμαντέρ «Ρυθμοί Αιγαίου», θέτει ως στόχο να αποτελέσει κιβωτό ενός μέρους της μουσικής κληρονομιάς του Αιγαίου. Μέσα από τις εικόνες, τα γεγονότα και τις δράσεις, που αυθόρμητα και αβίαστα είχαμε την ευκαιρία να βιώσουμε, να καταγράψουμε, να συνθέσουμε και να παρουσιάσουμε στο εν λόγω έργο, ευελπιστούμε ο θεατής να προβληματιστεί αλλά και να πυροδοτηθεί εντός του η επιθυμία να μελετήσει περαιτέρω, αυτό που του προσφέρεται ατόφιο, αφτιασίδωτο και αυθεντικό, μέσα από την έκφανση ενός αρχαίου πολιτισμού, που συνεχίζει την πορεία του.

Αιγίς φιλμ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Στην ταινία εμφανίζονται και παίζουν οι λυράρηδες:
Ηλίας Αναστασιάδης, από τη Χάλκη
Γιάννης Βάρδας, από το Λασίθι
Αβραάμ Δεμίσης, από τη Δράμα
Μιχάλης Ζωγραφίδης, από την Έλυμπο Καρπάθου
Γιώργης Καλομοίρης (Γιωργαντός), από το Ηράκλειο Κρήτης
Γιάννης Κλαδάκης, από την Τήλο
Μανώλης Κωστέτσος, από την Έλυμπο Καρπάθου
Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης), από τα Ανώγεια
Σάββας Περσελής, από την Κάσο
Στέλιος Πετράκης, από το Λασίθι
Δημήτρης Σγουρός, από το Λασίθι
Βασίλης Σκουλάς, από τα Ανώγεια
Γιάννης Στρίκος, από την Αγία Ελένη Σερρών

Αφήγηση: Δήμος Αβδελιώδης
Σενάριο - Σκηνοθεσία: Γιάννης Λάμπρου, Κωνσταντίνος Μπλάθρας
Φωτογραφία: Γιώργος Παπανικολάου
Μοντάζ: Αμαλία Πορλίγκη
Ήχος: Παναγιώτης Βούζας
Παραγωγή: Αιγίς Φιλμ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΓΙΑΝΝΗ ΛΑΜΠΡΟΥ
Ο Γιάννης Λάμπρου γεννήθηκε στις Κονίστρες της Εύβοιας το 1954. Μετά την ολοκλήρωση της βασικής του εκπαίδευσης, αποφοίτησε από την κινηματογραφική σχολή «Ευγενία Χατζίκου» και συνέχισε τις σπουδές του στην École des Hautes Études στο Παρίσι. Έκανε κυρίως ταινίες ντοκιμαντέρ και αναδείχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους ντοκιμαντερίστες της νέας γενιάς. Οι ταινίες του έχουν βραβευθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Γιάννης Λάμπρου διετέλεσε Γενικός Γραμματέας και Αντιπρόεδρος της Ε.Ε.Σ (Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών) από το 2000 έως το 2005. Δίδαξε θεωρία του ντοκιμαντέρ στο New York College. Από τον Μάρτιο του 2008 ήταν Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Δικτύου Ντοκιμαντέρ. Πέθανε στην Αθήνα στις 19 Απριλίου 2011. Από το 2012, το Βραβείο Ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Ψηφιακού Κινηματογράφου Αθήνας AIDFF φέρει τιμητικά το όνομά του.